Vaginisme en gynaecologisch onderzoek: wat helpt tegen angst en pijn?

Wat als je vaginisme ervaart, maar het is nodig een (inwendig) gynaecologisch onderzoek te verrichten? Dit kan veel angst, pijn en spanning oproepen. En wat als het helemaal niet lukt iets in te brengen, maar een (inwendig) gynaecologisch onderzoek is wel medisch gewenst of zelfs noodzakelijk? Dit zijn vragen waar ik in het verleden veel stress van kreeg. Als jij datzelfde ervaart, neem ik graag wat stress bij je weg door je te informeren over de mogelijkheden.

Een (inwendig) gynaecologisch onderzoek kan gewenst of nodig zijn om verschillende redenen

Misschien is het nodig wegens klachten die je hebt, of heb je een actieve (maar tot nu toe onvervulde) kinderwens waarvoor inwendig onderzoek nodig is, of wil je meedoen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker door het doen van een uitstrijkje. Dit uitstrijkje is namelijk ook voor vrouwen die vaginisme ervaren belangrijk! Gelukkig is er tegenwoordig een zelftest beschikbaar zonder eendenbek. Ik schreef er eerder een blog over.

Om vaginisme zelf vast te stellen is inwendig onderzoek niet noodzakelijk. De arts zou het ook al kunnen opmerken aan het zichtbare aanspan-reflex van de bekkenbodemspieren en eventueel zichtbaar rood geïrriteerde plekken bij de ingang van de vagina gecombineerd met wat jij over jouw klachten vertelt.

Indien er medische noodzaak is bij een inwendig onderzoek met bepaalde instrumenten, maar het niet lukt om deze (pijnloos) in te brengen, zou je de optie kunnen bespreken dit onder een roesje te doen.

Maak vaginisme altijd bespreekbaar

Ten eerste zal ik je altijd aanraden vaginisme bespreekbaar te maken. Dit kun je al doen bij het inplannen van een afspraak bij de assistente. Je zou kunnen vragen of er daardoor wat extra tijd kan worden ingepland, zodat je geen tijdsdruk voelt en er ruimte is om rustig te ontspannen. Maak vaginisme zeker bespreekbaar bij je arts. Jullie kunnen samen bespreken of er nog alternatieven beschikbaar zijn of opties bespreken om het onderzoek draaglijker te maken. Wist je dat wanneer er medische noodzaak is bij ene inwendig onderzoek, maar dit niet lukt, je de optie kunt bespreken om dit onder een roesje te doen? Jullie kunnen samen de risico's en gevolgen van het wel of niet doen van het onderzoek onder een roesje bespreken. Het is belangrijk dat jij je gehoord en serieus genomen voelt door je arts, en deze vaginisme dus ook serieus neemt. Als één van de twee niet het geval is, zal ik je altijd aanmoedigen je verhaal te doen bij een andere arts.

Veelgehoord is dat vrouwen een gynaecologisch onderzoek als ongemakkelijk, eng, gênant of zelfs pijnlijk ervaren. Graag geef ik tips om je wellicht gerust te stellen en het onderzoek wat comfortabeler voor je te maken:

• Vraag om een vrouwelijke arts. Je bent niet lastig en je zeurt niet als je hier om vraagt. Jouw lichaam. En wanneer voelt jouw lichaam zich veilig(er)? Als dat is om door een vrouwelijke arts gezien te worden, dan is dat wat je nodig hebt.

• Heel praktisch: Trek een jurk / rok / lang shirt aan voor een onderzoek, zodat je je minder 'naakt' voelt.

• Onthoud dat jij altijd regie behoudt over je eigen lichaam. Dit geeft kracht.

• Spreek met de arts af dat als je 'stop' zegt (of een ander woord), de arts direct stopt. Stop ook bij pijn, er doorheen forceren is nergens goed voor. Het enige resultaat wat je daarvan krijgt is dat het volgende onderzoek waarschijnlijk nóg meer lagen angst en spanning krijgt. Kijk of het lukt d.m.v. bijvoorbeeld ademhaling terug te gaan naar ontspanning, lukt het dan weer iets verder te gaan? Zo niet, stop helemaal. Misschien lukt het een volgende keer beter of heb je meer tijd nodig.  

• Indien je het fijner vindt, vraag aan de arts of hij/zij stap voor stap wilt vertellen wat hij/zij gaat doen voor hij/zij het doet. Ook kun je vragen of je eventueel mee mag kijken met een spiegeltje. 

• Doe thuis van te voren ontspanningsoefeningen / stretches en ga van te voren naar het toilet (mits je een uitwendige echo zal krijgen waarvoor je blaas vol moet zijn natuurlijk).

• Tijdens sommige gynaecologische onderzoeken is het nodig een eendenbek te gebruiken om de baarmoedermond te kunnen zien. Je zou om een kleine maat en plastic eendenbek kunnen vragen. Ook kun je vragen of de arts deze even warm wilt maken onder de kraan. 

• Indien er inwendig onderzoek nodig is met bepaalde instrumenten, zoals bijvoorbeeld een eendenbek of inwendige echo, zou je kunnen vragen of het mogelijk is dat jij deze zelf inbrengt. Zo heb je zelf controle en kun je het op je eigen gevoel/tempo inbrengen. Nogmaals, stop bij pijn en probeer terug te gaan naar ontspanning. Een goede arts zal ook altijd stoppen bij pijn.

• Je kunt het uitstrijkje voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker ook zelf thuis uitvoeren zonder eendenbek. Je krijgt dan een setje met uitleg thuisgestuurd en je kunt op je eigen tempo in je veilige omgeving bij jezelf het wattenstaafje naar binnen brengen. Indien je een partner hebt zou je kunnen vragen of deze je hierbij zou willen helpen. Ik schreef hier een blog over het uitstrijkje bij vaginisme.

• Heb jij een cyclus? Op sommige momenten in je cyclus gaat het makkelijker iets in te brengen. Het voelt 'zachter en opener'. Het is de moeite waard dit eens te ontdekken bij jezelf en hier rekening mee proberen te houden bij het inplannen van een afspraak (met uiteraard respect naar de druk van de zorg en dat het zeker niet altijd mogelijk is hier rekening mee te houden i.v.m. wachttijd en drukte).

• Wanneer je zwanger bent en vaginisme ervaart is het handig dit aan te geven bij je gynaecoloog en verloskundige. Zij zijn hiermee bekend en kunnen hier rekening mee houden. Vaginisme hoeft geen probleem te zijn bij een zwangerschap en/of bevalling.

Voel je na het lezen van deze tips alsnog spanning en weerhoud dat je ervan een afspraak te maken? Voel je vrij hier naar me uit te reiken. Ik denk graag met je mee hoe we wat spanning bij je kunnen wegnemen. Heb jij nog een goede tip of ervaring die je wil delen? Reageer vooral hieronder!